बुधवार, 4 अक्तूबर 2017

जहोवा ,गॉड , ख़ुदा और अल्लाह आदि ईश्वर वाची शब्दों की व्युत्पत्ति वैदिक आर्यों से सम्बद्ध. ---- विचार विश्लेषण :--यादव योगेश कुमार 'रोहि'

स्पर्धायाम्, शब्दे च ( ह्वयति ह्वयते जुहाव जुहुवतुः जुहुविथ जुहोथ ) अत्र च "अभ्यस्तस्य च'' इत्यभ्यस्तीभविष्यतो ह्वेञः प्रागेव द्विर्वचनात्संप्रसारणेऽन्तरङ्गत्वात्परपूर्वत्त्वे पश्चाद् द्विर्वचनम् पूर्वं तु द्विर्वचने "न संम्प्रसारणे संप्रसारणम्'' इत्याभ्यासस्य संप्रसारणं न स्यात् व्यवधानान्नायं निषेधः स्यादिति न वाच्यम् तत्र समानाङ्गग्रहणस्यं चोदितत्वात् तत्र णलि वृद्ध्यवादेशयोः स्थानिवत्त्वाद्घुशब्दस्य द्विवेचनम्, अत्र परपूर्वत्वाभावे "आत औ णलः'' इति स्यात् जुहुवतुरित्यादौ "अचि श्नुधातुः'' इत्यादिनेयङादेशः तत्रापि संप्रसारणेऽन्तरङ्गत्वात्परपूर्वत्वमवश्यमेष्टव्यम् अन्यथा "अतो लोपः'' इत्याल्लोपे तस्य स्थानिवत्त्वाद् द्विर्वचने "असिद्धवदत्र'' इत्यसिद्धत्वाद्व्यवधानादुवङ् न स्यात् थलि गुणः भारद्वाजनियमादिड्विकल्पः उत्तमे णलि णित्त्वाभावपक्षे गुणेऽवादेशः ( जुहुवे जुहुवाते जुहुविषे जुहुविध्वे जुहुविढ्वे ह्वाता ह्वातासे ह्वास्यति ह्वास्यते ह्वय तु ह्वयताम् अह्वयत् ह्वयेत् आशिषि हूयात् ह्वासाष्ट ) यासुटि कित्त्वात्संप्रसारणे "हलः'' इति दीर्घः ( अह्वत् अह्वताम् ) "लिपिसिचिह्वश्च" इति परस्मैपदे सिजपवादोऽङ् "आत्मनेपदेष्वन्यतरस्याम्'' इत्यङा विकल्पनात् ( अह्वता अह्वताम् अह्वत अह्वास्त अह्वासाताम् अह्वासत) इत्युभयं भवति,अडि सर्वत्र'' आतो लोप इटि च''इत्याल्लोपः इदमङ्विकल्पन कर्त्तरीति कर्म्मणि (अह्वायि अह्वासाताम्) इत्यादौ चिण्सिचावेव भवतः चिण्वदिटि अह्वायिषातामित्यादि एवं स्यसिच्सीयुट्तासिषु (ह्वायिष्ते ह्वायिषीष्ट ह्वायित) इत्यादि द्रष्टव्यम् कर्मकर्त्तरि तु शब्दे "अचः कर्म्मकत्तेरि'' इति चिणो विकल्पनात्तदभावे "आत्मनेपदेष्वन्यतरस्याम्'' इति पक्षेऽङ् तदभावे सिच् तस्य च पक्षे चिण्वदिटि ( अह्वायि अह्वत अह्वास्त ) अह्वायिष्टेति चातूरूप्यम्भवति (निह्वयते संह्वयते उपह्वयते विह्वयते आह्वयते) "निसमुपविभ्यो ह्वः'' "स्पर्द्धायामाङः'' इत्यत्र कर्त्रभिप्राये तङ् अत्र स्पर्द्धा धात्वर्थस्य शब्दनस्य हेतुतया विषय इति वृत्त्यादौ स्थितम् स्वर्द्धमान आह्वानं करोतीत्यर्थः अत्र च ह्व इतिन प्रयोगस्थस्याकारान्तस्यानुकरणं किन्तु धातारेवैजन्तस्य, आत्वन्तु लक्षणवशादिति निह्वयतइत्यादौ तङ् भवति एकदेशविकृतस्यानन्यत्वान्निह्वास्यतइत्यादिष्वपि ( जुहूषति जुहूषते ) "अभ्यस्तस्य च'' इति संप्रसारणे परपूर्वत्वे "हलः'' इति दीर्घे धातोरिगन्तत्वात् "इको ज्ञल्'' इति सनः कित्त्वाद्गुणो न भवति ( जोहूयते जोहोति जोहूतः जोहुवति ) "हुश्नुवोः सार्वधातुके'' इति यण् हुशब्दस्य लाक्षणिकत्वादनर्थकत्वाच्च न भवति (ह्वाययति जुहावयिषति अजूहवत् अजूहवताम् अजूहवन् ) अत्र "ह्वः संप्रसारणम्'' इति सन्परे चङ्परे णौ संप्रसारणे परपूर्वत्वे वृद्ध्यावादेशयोर्णौ कृतं स्थानिवदिति स्थानिवत्त्वाद्धशब्दस्य हौशब्दस्य वा द्विर्वचनं "णौ चड्युपधाया ह्रस्वः''इदं च "सम्प्रसारणं तदाश्रयं च कार्यं बलवत्'इति वा "णौ च संश्चडोः''इति विषयसप्तमीत्वात् "आतो युक्''इति युकः प्राक् प्रवर्त्तते कृते चान्तरङ्गत्वात्परपूर्वत्वमिति युग्न भवति नन्वत्र "अभ्यस्तस्य च'' इति अभ्यस्तकारणस्य ह्वयतेः संप्रसारणविधानात्सिद्धमेव तदिति किं "ह्वःसंप्रसारणम्'' इत्यनेनेति ज्ञापनार्थमभ्यासनिमित्तप्रत्ययेन व्यवधाने यदि भवति णावेवेति तेन ह्वायकमिच्छति जिह्वायकिषति, ह्वायकीयतेः सन् जिह्वायकीयिषतीत्यादौ संप्रसारणं न भवति एवञ्च सन्परे चङ्परे णौ "अभ्यस्तस्य च'' इत्येव सप्रसारणं तच्चाभ्यस्तीभविष्यत इति जुहावयिषति, अजूहवदित्यत्रापि णिजुतपत्तेः प्रागेव प्रसारणेऽन्तरङ्गत्वात्परपूर्वत्वे च नैव युक्तः प्रसङ्गः ( आह्वः ) "आतोनुपसर्गेकः'' इत्यत्र भाष्ये सर्वत्र प्रसारणिभ्यो डो वक्तव्य इति डप्रत्यये टिलोपमुक्त्वा "आतोऽनुपसर्गे कः" इति कप्रत्यये वा परत्वादाल्लोपे संप्रसारणे यणि आह्व इति सिद्धमित्युक्तम् उवङ् तु आल्लोपस्य "असिद्धवदत्रा'' इत्यसिद्धत्वाद्व्यवधानान्न भवति ( निहवः अभिहवः उपहवः विहवः ) "ह्वः संप्रसारणं च न्यभ्युपविषु'' "आङि युद्धे'' "भावेऽनुपसर्गस्य'' इत्यप्प्रत्यये , मूलपुस्तकानुरोधेन प्रसारणं इति पाठः स्थापितः तत्र तत्र सम्प्रसारणं इति पाठेनं भाव्यमिति प्रतिभाति प्रसारणम् ( आहावः ) "निपानमाहावः'' इति प्रसारणे वृद्धौ निपात्यते निपानमुपकूपं जलाशये यत्र गावः पानार्थमाहूयन्ते ( आह्वा ) "आतश्चोपसर्गे'' इति स्त्रियामङ्ग्याल्लोपः ( आहूतिः संहूतिः ) इति बाहुलकात् क्तिन् वेञादयस्त्रयोऽनुदात्ता उभयतो भाषाः ह्वेञ्
स्पर्द्धायां, शब्दे च-----
 - ह्वयति । ह्वयते । निह्वयते । हूयते । जुहाव । जुहुवे । जुहुवतुः । जुहुवाते । ह्वाता । अह्वास्त ।अह्वत् ।अह्वत । जोहूयते । जुहूषति । जुहूषते । जुहावयिषति । अजूहवत् । प्रह्वः । हूतः । निहवः । हवः । आहवः । हूतिः । मित्रह्वायः ।। ।।
स्पर्धायां, शब्दे च-----
 - ह्वयते, ह्वयति निसमुपविभ्यो ह्वः (1330) तङ्-निह्वयते, संह्वयते, उपह्वयते, विह्वयते स्पर्धायामाङः (1331) मल्लो मल्लमाह्वयते आहूयते ह्वः सम्प्रसारणम्, आभ्यस्तस्य च (6132,33) जुहुवुः, णौ च संश्चङोः जुहावयिषति, अजूहवत् लिपिसिचिह्वश्च (3153) इत्यङ् आह्वत् आत्मनेपदेष्वन्यतरस्याम् (3154) आह्वत आह्वास्त शाछासा (7337) इति युक्-ह्वाययति ह्वावामश्च (322) इत्यण्-स्वर्गाह्वायः आतश्चोपसर्गे (31136) प्रह्वः ह्वः सम्प्रसारणं च न्यभ्युपविषु (3372) इत्यप् निहवः आङि युद्धे (3373) आहवः निपानमाहावः (3374) भावेऽनुपसर्गस्य (3375) हवः छित्वरादौ (द्र0 उ0 31) उपह्वरः बाहुलकाद् आह्वयः 978
 ( स्वरति सस्वार सस्वरतुः सस्वर्थं सस्वरिथसस्वरिम) "स्वरतिसूति'' इति वलादाविङ्विकल्पः अत एव तासौ नित्यादिट्त्वाभावात् "अचस्तास्वत्'' "उपदेशेऽत्वतः''इति निषेधावृकारान्तैकविषयाविति नियमादर्थादकारान्तेषु पाक्षिकत्वमात्रलौ "श्रयुकः किति'' इति निषेधेन पुरस्तात् प्रतिषेधकाडारम्भसामर्थ्यात् परस्यापि स्वरत्यादिविकल्पस्यापि बाधः तेन वमयोः क्रादिनियमेन नित्यमिडेव, न च मन्तव्यं "श्रयुकः किति'' इति निषेधस्य बाधकं क्रादिनियमं स्वरत्यादिवकल्पः परत्वात् बाधेतेति, तस्मिस्तु प्रसक्तं पुनर्बाधकस्य निषेधस्यापि प्रसङ्गात् अस्ति च लिङ्गां पुरस्तादारभ्यमाणेनापि प्रतिषेधेन स्वरत्यादिविकल्पस्य बाध्यतेति यदयं स्वरतेः "सनीवन्त'' इत्यादिना विकल्पं शास्ति, इदं च "सनि ग्रहगुहोश्च'' इति उगन्तानां सन्यारभ्यमाणेन निषेधेन परस्यापि स्वरत्यादिविकल्पस्य बाधनेऽर्थवत् येषां तु दर्शनं यावान् कश्चेनडभावः प्रतिषेधनिबन्धनो विकल्पनिबन्धनो वा स सर्वः क्रादिसूत्रेण नियम्यत इति तेषामत्र थ्लयपि नित्यमिटा भाव्यम (स्वतां स्वरिष्यति)य "ऋद्धनोःस्ये'' इति नित्यमिट् विप्रतिषेधेन ( स्वरतुअस्वरत् सिस्वरिषति सुसुर्षति ) "सनीवन्त'' इतृयादिना इदविकल्पः इडभावे "अज्ज्ञनगमाम्'' इति दीर्घ "उदोष्ठ्यपूर्वस्य'' इति उत्वे रपरे "हलि च'' इति दीर्घः ( सास्वर्यते ) "गुणोर्त्तिसंयोगाद्योः'' "यङि च'' इति गुणः ( सर्स्वर्त्तिसर्स्वृत ) इत्यादि ( सर्स्वरिता ) इत्यादौ स्वरतत्यादिविकल्पस्य न प्रसङ्गः स्वरतीतितिपा निर्देशात् ( स्वारयति असिस्वरत् संस्वरते ) सताक गमृच्छिप्रछिस्वरत्यर्त्तिस्वृविदिभ्यःइतिसमुपसृष्टाकर्मकादस्मात्तङ् ( सस्वरे संस्वरिषे ) किति लिटि स्वरत्यादिविकल्पो नेत्युक्तम् तेन क्रादिनियमान्नित्यमिट् ( संस्वरिता संस्वत्तां संस्वरिष्यते ) "ऋद्धनोः स्ये'' इति नित्यमिट् ( संस्वरताम् संस्वरेत आशिषि संस्वरिषीष्ट संस्वृषीष्ट लुङि ( समस्वरिष्ट समस्वृत ) इडभावे ( हृवरतिवत् ) "उश्च''इति कित्त्वादगुणत्वं तङ्विधौ स्वरतीति तिपा निर्देशात् ( सास्वरीति ) इत्यादौ न तङ् ( स्वृत्वा स्वृतः ) "श्रयुकः किति'' इति नित्यमिङ् न ( स्वरुः ) यूपे छिद्यमाने प्रथमपतितशकलो वज्ज्रश्च "स्तृस्वृस्निहि'' इत्यादिनोप्रत्ययः 915
_____________________________________
यह्व / YHVH / yod-he-vau-he / יהוה,
--
We find, the above word is perhaps used first time in Rigveda Madala 10, 036/01.
संस्कृत यह्वः (पुं.) / यह्वी (स्त्री.)
ऋग्वेद 1/036/01
प्र वो यह्वं पुरूणां विशां देवयतीनाम् ।
We find, the above word is perhaps used last time in the  Rigveda Madala 10, 110/03.
ऋग्वेद 10/110/03
त्वं देवानामसि यह्व होता ...
--
The last mention of  यह्व / YHVH /yod-he-vau-he is used as an address to Lord Indra, though Rigveda Mandala 1.164.46 clearly explains all these  devatA are different names and forms of the same Lord (Ishvara)
इन्द्रं मित्रं वरुणमग्निमाहुरथो दिव्यः स सुपर्णो गरुत्मान् ।
एकं सद्विप्रा बहुधा  वदन्त्यग्निं यमं मातरिश्वानमाहुः
ऋग्वेद 10/110/03
Accordingly the above mantra in veda categorically defines 'Who' is 'यह्वः (पुं.)' / YHVH / yod-he-vau-he / יהוה,
I strongly feel this the conclusivevidence that puts to rest all further doubt and discussion, / speculation about 'God'.
(त्वं देवानामसि यह्व होता )... अर्थात् तुम देवों में यह्व (YHVH) को बुलाने वाले हो !
...
in Sanskrit clearly means that 'यह्वः' is either the priest to 'devata,s' or the one who Himself performed vedika sacrifice especially in Agni / Fire for them.
There are at least more than 30 places in entire Rigveda, where  'यह्वः' finds a mention.
And the first time we find यह्वीः / 'yahwI:' in Rigveda is here -
ऋग्वेद
(1.59.04)
अर्थात् यह्व YHVH शब्द अग्नि का भी वाचक है -
क्योंकि जलती हुई झाड़ियों से मूसा अलैहि सलाम को धर्म के दश आदेश यहोवा से प्राप्त हुए -
**************************†***********
बृहती इव सूनवे रोदसी गिरो होता मनुष्यो3 न दक्षः
स्वर्वते सत्यशुष्माय पूर्वीवैश्वानराय नृतमाय यह्वीः
Obviously, this  'यह्वीः' is in accusative plural case of  'यह्वी' feminine.
--------------------------------------------------------------
यहोवा वस्तुतः फलस्तीन (इज़राएल)के यहूदीयों का ही सबसे प्रधान व राष्ट्रीय देवता था ।
तथा यहुदह् शब्द का नाम करण यहोवा के आधार पर हुआ ।
यहुदह् शब्द का तादात्म्य वैदिक यदु: से पूर्ण रूपेण प्रस्तावित है ।
परन्तु कालान्तरण में बहुत सी काल्पनिक कथाओं का समायोजन यदु: अथवा यहुदह् के साथ कर दिया गया ।
अतः दो भिन्न व्यक्तित्वों के रूप में यह भासित हुए !
यदु शब्द यज् धातु से उण् प्रत्यय करने पर निर्मित है ।
     यदु: ययातिनृपतेः १ ज्येष्ठपुत्रे यस्य वंशे श्रीकृष्णवतारः , तस्य गोत्रापत्यमण् बहुषु तस्य लुक्  २-यदुवंश्ये ३- दर्शार्हदेशे आभीर देशे च व० व० हेमचन्द्र कोश ।
______________________________________
यहोवा शब्द के विषय में हिब्रू बाइबिल में उल्लेख है ।
यहोवा (en:Yahweh) यहूदी धर्म में और इब्रानी भाषा में परमेश्वर का नाम है। यहूदी मानते हैं कि सबसे पहले ये नाम परमेश्वर ने हज़रत मूसा को सुनाया था। ये शब्द ईसाईयों और यहूदियों के धर्मग्रन्थ बाइबिल के पुराने नियम में कई बार आता है।
उच्चारण:--------
स्मरण रखें :--कि यहूदियों की धर्मभाषा इब्रानी (हिब्रू) की लिपि इब्रानी लिपि में केवल व्यञ्जन लिखे जा सकते हैं ,और ह्रस्व स्वर तो बिलकुल ही नहीं।
अतः यह शब्द चार व्यञ्जनों से बना हुआ है : י
(योद) ה   (हे) ו   (वाओ) ה   (हे), या יהוה
अर्थात्  :---   (य-ह-व-ह )
इसमें लोग विभिन्न स्वर प्रवेश कराकर इसे विभिन्न उच्चारण देते हैं, जैसे यहोवा, याह्वेह, याह्वेः, जेहोवा, आदि (क्योंकि प्राचीन इब्रानी भाषा लुप्त हो चुकी है)। यहूदि लोग बेकार में ईश्वर (यहोवा) का नाम लेना पाप मानते थे, इसलिये इस शब्द को कम ही बोला जाता था। ज़्यादा मशहूर शब्द था "अदोनाइ" (अर्थात मेरे प्रभु)। बाइबिल के पुराने नियम / इब्रानी शास्त्रों में "एल" और "एलोहीम" शब्द भी परमेश्वर के लिये प्रयुक्त हुए हैं, पर हैरत की बात ये है कि यहूदी कहते हैं कि वो एक हि ईश्वर को मानते हैं, पर "एलोहीम" शब्द बहुवचन है ! यहोवा ही अल्लाह है।
यहशाहा ४५:१८, में परमेश्वर का सही अर्थ समझाता है।
अर्थ:-------
यहूदी और ईसाई मानते हैं ,कि यहोवा का शब्दिक अर्थ होता है : "मैं हूँ जो मैं हूँ" -- अर्थात स्वयंभू परमेश्वर। जब बाइबल लिखी गयी थी, तब यहोवा यह नाम ७००० बार था। - निर्गमन ३:१५, भजन ८३:१८
______________________________________
नि:सन्देह यम शब्द का सम्बन्ध यहोवा (य:वह) (YHVH) से है ।
यह वही यहूदीयों का देवता यहोवा है ,जिसने सिनाई पर्वत पर जलती हुई झाड़ियों से मूसा अलैहि सलाम को धर्म के दश आदेश दिये थे :----
दस धर्मादेश या दस फ़रमान (अंग्रेज़ी: Ten Commandments, ) इस्लाम धर्म,यहूदी धर्म और ईसाई धर्म के वह दस नियम हैं , जिनके बारे में उन धार्मिक परम्पराओं में यह माना जाता है कि वे धार्मिक नेता मूसा को ईश्वर ने स्वयं दिए थे। इन धर्मों के अनुयायिओं की मान्यता है कि यह मूसा को सीनाई पर्वत के ऊपर दिए गए थे। पश्चिमी संस्कृति में अक्सर इन दस धर्मादेशों का ज़िक्र किया जाता है , या इनके सन्दर्भ में बात की जाती है।[2]
                       दस -धर्मादेश :------
ईसाई धर्मपुस्तक बाइबिल और इस्लाम की धर्मपुस्तक कुरान के अनुसार यह दस आदेश इस प्रकार थे :--
            अंग्रेज़ी -हिन्दी अनुवाद
1. Thou shalt have no other Gods before me
2. Thou shalt not make unto thee any graven image
3. Thou shalt not take the name of the Lord thy God in vain
4. Remember the Sabbath day, to keep it holy
5. Honor thy father and thy mother
6. Thou shalt not kill
7. Thou shalt not commit adultery
8. Thou shalt not steal
9. Thou shalt not bear false witness
10. Thou shalt not covet
__________________________________________
१. तुम मेरे अलावा किसी अन्य भगवान को नहीं मानोगे
२. तुम मेरी किसी तस्वीर या मूर्ती को नहीं पूजोगे
३. तुम अपने प्रभु भगवान का नाम अकारण नहीं लोगे
४. सैबथ१ का दिन याद रखना, उसे पवित्र रखना
५. अपने माता और पिता का आदर करो
६. तुम हत्या नहीं करोगे
७. तुम किसी से नाजायज़ शारीरिक सम्बन्ध नहीं रखोगे
८. तुम चोरी नहीं करोगे
९. तुम झूठी गवाही नहीं दोगे
१०. तुम दूसरे की चीज़ें ईर्ष्या से नहीं देखोगे
_________________________________________
टिप्पणी :--१ - हफ़्ते के सातवे दिन को सैबथ कहा जाता था ,जो यहूदी मान्यता में आधुनिक सप्ताह का शनिवार का दिन है।
__________________________________________   इसी मनु-स्मृति में
धर्म के दस लक्षण गिनाए हैं: ____________________________________
धृति: क्षमा दमोऽस्‍तेयं शौचमिन्‍द्रियनिग्रह:।
धीर्विद्या सत्‍यमक्रोधो दशकं धर्मलक्षणम्‌।। (मनुस्‍मृति ६.९२)
अर्थ :– धृति (धैर्य ), क्षमा (क्षमतावान बनकर  किसी को कई बार माफ कर देना), दम (हमेशा संयम से धर्मं में लगे रहना ), अस्तेय (चोरी न करना ), शौच ( भीतर और बाहर की पवित्रता ), इन्द्रिय निग्रह (इन्द्रियों को हमेशा धर्माचरण में लगाना ), धी:( सत्कर्मो से बुद्धि को बढ़ाना ), विद्या (यथार्थ ज्ञान लेना ). सत्यम ( हमेशा सत्य का आचरण करना ) और अक्रोध ( क्रोध को छोड़कर शान्त रहना ) ।
याज्ञवल्क्य स्मृति में भी यही भाव  कुछ शब्द विन्यास के भेद से इस प्रकार है :---
याज्ञवल्क्य स्मृति में धर्म के नौ (9) लक्षण परिगणित हैं:
अहिंसा सत्‍यमस्‍तेयं शौचमिन्‍द्रियनिग्रह:।
दानं दमो दया शान्‍ति: सर्वेषां धर्मसाधनम्‌।।
(अहिंसा, सत्य, चोरी न करना (अस्तेय), शौच (स्वच्छता), इन्द्रिय-निग्रह (इन्द्रियों को वश में रखना), दान, संयम (दम), दया एवं शान्ति)
              श्रीमद्भागवत:------
श्रीमद्भागवत के सप्तम स्कन्ध में सनातन धर्म के तीस लक्षण बतलाये हैं और वे बड़े ही महत्त्व के हैं :
___________________________________
सत्यं दया तप: शौचं तितिक्षेक्षा शमो दम:।
अहिंसा ब्रह्मचर्यं च त्याग: स्वाध्याय आर्जवम्।।
सन्तोष: समदृक् सेवा ग्राम्येहोपरम: शनै:।
नृणां विपर्ययेहेक्षा मौनमात्मविमर्शनम्।।
अन्नाद्यादे संविभागो भूतेभ्यश्च यथार्हत:।
तेषात्मदेवताबुद्धि: सुतरां नृषु पाण्डव।।
श्रवणं कीर्तनं चास्य स्मरणं महतां गते:।
सेवेज्यावनतिर्दास्यं सख्यमात्मसमर्पणम्।।
नृणामयं परो धर्म: सर्वेषां समुदाहृत:।
त्रिशल्लक्षणवान् राजन् सर्वात्मा येन तुष्यति।।
________________________________________
महाभारत के महान यशस्वी पात्र विदुर ने धर्म के आठ अंग बताए हैं :-----
इज्या (यज्ञ-याग, पूजा आदि), अध्ययन, दान, तप, सत्य, दया, क्षमा और अलोभ।
इनमें से प्रथम चार इज्या आदि अंगों का आचरण मात्र दिखावे के लिए भी हो सकता है, किन्तु अन्तिम चार सत्य आदि अंगों का आचरण करने वाला महान बन जाता है।
          पद्म-पुराण के अनुसार :-----
ब्रह्मचर्येण सत्येन तपसा च प्रवर्तते।
दानेन नियमेनापि क्षमा शौचेन वल्लभ।।
अहिंसया सुशांत्या च अस्तेयेनापि वर्तते।
एतैर्दशभिरगैस्तु धर्ममेव सुसूचयेत।।
(अर्थात ब्रह्मचर्य, सत्य, तप, दान, संयम, क्षमा, शौच, अहिंसा, शान्ति और अस्तेय इन दस अंगों से युक्त होने पर ही धर्म की वृद्धि होती है।)
                   (धर्मसर्वस्वम्)
जिस नैतिक नियम को आजकल ('Golden Rule) या ''  (ethic of Resprosity)कहते हैं उसे भारत में प्राचीन काल से मान्यता है। सनातन धर्म में इसे 'धर्मसर्वस्वम्" (=धर्म का सब कुछ) कहा गया है:
श्रूयतां धर्मसर्वस्वं श्रुत्वा चाप्यवधार्यताम्।
आत्मनः प्रतिकूलानि परेषां न समाचरेत्।। (पद्मपुराण, सृष्टि-खण्ड:- (19/357-358)
(अर्थ: धर्म का सर्वस्व क्या है ? सुनो ! और सुनकर इसका अनुगमन करो। जो आचरण स्वयं के प्रतिकूल हो, वैसा आचरण दूसरों के साथ नहीं करना चाहिये।)
महात्मा बुद्ध के भी यही वचन थे !
_______________________________________
भारतीय आर्यों ने यम को धर्म का अधिष्ठात्री देवता माना है ।
यम ही स्वयं धर्म रूप है ।
महर्षि पतंजलि द्वारा योगसूत्र में वर्णित पाँच यम हैं तो शाण्डिल्य उपनिषद में यम दश रूपों में हैं ।
१-अहिंसा
२-सत्य
३-अस्तेय
४-ब्रह्मचर्य
५-अपरिग्रह
शाण्डिल्य  उपनिषद  द्वारा वर्णित दस यम-
१-अहिंसा
२-सत्य
३-अस्तेय
४-ब्रह्मचर्य
५-क्षमा
६-धृति
७-दया
८-आर्जव
९-मिताहार
१०-शौच
 _____________________________________    
यम के विषय में यूरोपीय आर्य संस्कृति में भी यमीर रूप में लोक- कथाऐं प्राप्त हैं ! देखे:--  
                            Ymir
In Norse mythology, Ymir, Aurgelmir, Brimir, or Bláinn is the ancestor of all jötnar. Ymir is attested in the Poetic Edda, compiled in the 13th century from earlier traditional material, in the Prose Edda, written by Snorri Sturluson in the 13th century, and in the poetry of skalds. Taken together, several stanzas from four poems collected in the Poetic Edda refer to Ymir as a primeval being who was born from venom that dripped from the icy rivers Élivágar and lived in the grassless void of Ginnungagap. Ymir birthed a male and female from the pits of his arms, and his legs together begat a six-headed being. The gods Odin, Vili and Vé fashioned the Earth (elsewhere personified as a goddess; Jörð) from his flesh, from his blood the ocean, from his bones the hills, from his hair the trees, from his brains the clouds, from his skull the heavens, and from his eyebrows the middle realm in which mankind lives, Midgard. In addition, one stanza relates that the dwarfs were given life by the gods from Ymir's flesh and blood (or the Earth and sea).
In the Prose Edda, a narrative is provided that draws from, adds to, and differs from the accounts in the Poetic Edda. According to the Prose Edda, after Ymir was formed from the elemental drops, so too was Auðumbla, a primeval cow, whose milk Ymir fed from.[1] The Prose Edda also states that three gods killed Ymir; the brothers Odin, Vili and Vé,[2] and details that, upon Ymir's death, his blood caused an immense flood. Scholars have debated as to what extent Snorri's account of Ymir is an attempt to synthesize a coherent narrative for the purpose of the Prose Edda and to what extent Snorri drew from traditional material outside of the corpus that he cites. By way of historical linguistics and comparative mythology, scholars have linked Ymir to Tuisto, the Proto-Germanic being attested by Tacitus in his 1st century AD work Germania and have identified Ymir as an echo of a primordial being reconstructed in Proto-Indo-European mythology.-------
 _______________________________________
यम: यह्व तथा यह्वती आदि शब्द वैदिक सन्दर्भों में प्राप्त हैं । गॉड शब्द जर्मनिक भाषाओं में यहोवा का ही रूपान्तरण है ।      
                     god (n.)
Old English god "supreme being, deity; the Christian God; image of a god; godlike person," from (Proto-Germanic *guthan) (source also of Old Saxon, Old Frisian, Dutch god, Old High German got, German Gott, Old Norse guð, Gothic guþ), from PIE (आद्य भारोपीय ) *ghut-हूत  "that which is invoked" वह जिसका आह्वान किया जाय "अर्थात् यह्व (YHVH) (source also of Old Church Slavonic zovo "to call," Sanskrit huta-हुता  "invoked," an epithet of Yama), from root *gheu(e)- "to call, invoke."
But some trace it to PIE *ghu-to- "poured," from root *gheu- "to pour, pour a libation" (source of Greek khein "to pour," also in the phrase khute gaia "poured earth," referring to a burial mound; see found (v.2)). "Given the Greek facts, the Germanic form may have referred in the first instance to the spirit immanent in a burial mound" [Watkins]. See also Zeus. In either case, not related to good.
Popular etymology has long derived God from good; but a comparison of the forms ... shows this to be an error. Moreover, the notion of goodness is not conspicuous in the heathen conception of deity, and in good itself the ethical ]
Originally a neuter noun in Germanic, the gender shifted to masculine after the coming of Christianity. Old English god probably was closer in sense to Latin numen. A better word to translate deus might have been Proto-Germanic *ansuz, but this was used only of the highest deities in the Germanic religion, and not of foreign gods, and it was never used of the Christian God. It survives in English mainly in the personal names beginning in Os-.
I want my lawyer, my tailor, my servants, even my wife to believe in God, because it means that I shall be cheated and robbed and cuckolded less often. ... If God did not exist, it would be necessary to invent him. [Voltaire]
God bless you after someone sneezes is credited to St. Gregory the Great, but the pagan Romans (Absit omen) and Greeks had similar customs. God's gift to _____ is by 1938. God of the gaps means "God considered solely as an explanation for anything not otherwise explained by science;" the exact phrase is from 1949, but the words and the idea have been around since 1894. God-forbids was rhyming slang for kids ("children"). God squad "evangelical organization" is 1969 U.S. student slang. God's acre "burial ground" imitates or partially translates German Gottesacker, where the second element means "field;" the phrase dates to 1610s in English but was noted as a Germanism as late as Longfellow.
How poore, how narrow, how impious a measure of God, is this, that he must doe, as thou wouldest doe, if thou wert God.
_______________________________________
आद्य हिन्द-ईरानी धर्म (Proto-Indo-Iranian religion) से तात्पर्य हिन्द-ईरानी लोगों के उस धर्म से है 'जो वैदिक एवं जरुस्थ्र धर्मग्रन्थों की रचना के पहले विद्यमान था।
दोनों में अनेक मामलों में साम्य है। जैसे,
सार्वत्रिक बल 'ऋक्' (वैदिक) तथा अवेस्ता का 'आशा',
पवित्र वृक्ष तथा पेय 'सोम' (वैदिक) एवं अवेस्ता में 'हाओम',
मित्र (वैदिक), अवेस्तन और प्राचीन पारसी भाषा में 'मिथ्र'
भग (वैदिक), अव्स्तन एवं प्राचीन पारसी में 'बग'
ईरानी भाषा की गणना आर्य भाषाओं में ही की जाती है। भाषा-विज्ञान के आधार पर कुछ यूरोपीय विद्वानों का मत है कि आर्यों का आदि स्थान दक्षिण-पूर्वी यूरोप में कहीं था।
इसी मत के अनुसार जब आर्य अपने-अपने अन्य बन्धुओँ का साथ छोड़कर आगे बढ़े तो कुछ लोग ईरान में बस गये तथा कुछ लोग और आगे बढ़कर भरत में आ बसे।
विवनघत का पुत्र यिम
भारत और ईरान-दोनों की ही शाखा होने के कारण, दोनों देशों की भाषाओं में पर्याप्त साम्य पाया जाता है। इन देशों के प्राचीनतम ग्रन्थ क्रमश: `ऋग्वेद' तथा `जेन्द अवेस्ता' हैं। `जेन्द अवेस्ता' का निर्माण-काल लगभग सदी ई० पु० है, जबकि ऋग्वेद इससे सहस्रों वर्ष पूर्व रचा जा चुका था। `जेन्द' की भाषा पूर्णत: वैदिक संस्कृत की अपभ्रंश प्रतीत होती है तथा इसके अनेक शब्द या तो संस्कृत शब्दों से मिलते-जुलते है अथवा पूर्णत: संस्कृत के ही हैं। इसके अतिरिक्त `अवेस्ता' में अनेक वाक्य ऐसे हैं, जो साधारण परिवर्तन से संस्कृत के बन सकते हैं, संस्कृत और जिन्द में इसी प्रकार का साम्य देखकर प्रो॰ हीरेन ने कहा है कि जिन्द भाषा का उद्भव संस्कृत से हुआ है।
भाषा के अतिरिक्त वेद और अवेस्ता के धार्मिक तथ्यों में भी पार्याप्त समानता पाई जाती है। दोनों में ही एक ईश्वर की घोषणा की गई है। उनमें मन्दिरों और मूर्तियों के लिए कोई स्थान नहीं है। इन दोनों में वरुण को देवताओं का अधिराज माना गया है। वैदिक `असुर' ही अवेस्ता का `अहुर' है। ईरानी `मज्दा' का वही अर्थ है, जो वैदिक संस्कृत में `महत् ' का। वैदिक `मित्र' देवता ही `अवेस्ता' का `मिथ्र' है। वेदों का यज्ञ `अवेस्ता' का `यस्न' है जो अब जश्न हो गया ।वस्तुत: यज्ञ, होम, सोम की प्रथाएं दोनों देशों में थीं। अवेस्ता में `हफ्त हिन्दु' और ऋग्वेद में `आर्याना' का वर्णन मिलता है
पहलवी और वौदिक संस्कृत लगभग समान `मित्र' और `मिथ्र' की स्तुतियां एक -से शब्दों में हैं। प्रचीन काल में दोनों देशों के धर्मो और भाषाओँ की भी एक-सी ही भूमिका रही है।
ईरान में अखमनी साम्राज्य का वैभव प्रथम दरियस के समय में चरमोत्कर्ष पर रहा। उसने अपना साम्राज्य सिन्धु घाटी तक फैलाया। तब भारत-ईरान में परस्पर व्यापार होता था। भारत से वहां सूती कपड़े, इत्र, मसालों का निर्यात और ईरान से भारत में घोड़े तथा जवाहरात का आयात होता था। दरियस ने अपने सूसा के राजप्रासादों में भारतीय सागौन और हाथीदांत का प्रयोग किया तथा भारतीय शैली के मेराबनुमा राजमहलों का निर्माण करवाया।
________________________________________
तवाग्ने होत्रं तव पोत्रमृत्वियं तव नेष्ट्रं त्वमग्निदृतायतः । तव प्रशास्त्रं त्वमध्वरीयसि ब्रह्मा चासि गृहपतिश्च नो दमे ॥२
Thine is the Herald's task and Cleanser's duly timed; Leader art thou, and Kindler for the pious man. Thou art Director, thou the ministering Priest: thou art the Brahman, Lord and Master in our home.
Khuda or Khoda (Persian: خدا‎‎, Kurdish: ‎Xweda,(ज्वदा )स्वत: Xuda, Urdu: ‎خدا) is the Iranian word for "Lord" or "God". Originally, it was used in reference to Ahura Mazda (the god of Zoroastrianism).

                 (Etymology) व्युत्पत्ति-
_________________________________________
The word Khuda in Nastaʿlīq script
The term derives from Middle Iranian terms xvatay,(स्वत:) xwadag meaning "lord", "ruler", "master", appearing in written form in Parthian kwdy, in Middle Persian kwdy, and in Sogdian kwdy. It is the Middle Persian reflex of older Iranian forms such as Avestan xva-dhata- "self-defined; autocrat", an epithet of Ahura Mazda. The Pashto term Xwdāi (خدای) is an Eastern Iranian cognate.
Prosaic usage is found for example in the Sassanid title katak-xvatay to denote the head of a clan or extended household or in the title of the 6th century Khwaday-Namag "Book of Lords", from which the tales of Kayanian dynasty as found in the Shahnameh derive.
   .          (Zoroastrianism)
Semi-religious usage appears, for example, in the epithet zaman-i derang xvatay "time of the long dominion", as found in the Menog-i Khrad. The fourth and eighty-sixth entry of the Pazend prayer titled 101 Names of God, Harvesp-Khoda "Lord of All" and Khudawand "Lord of the Universe", respectively, are compounds involving Khuda. Application of khuda as "the Lord" (Ahura Mazda) is represented in the first entry in the medieval Frahang-i Pahlavig.
          Islamic usage----
In Islamic times, the term came to be used for God in Islam, paralleling the Arabic name of God Al-Malik "Owner, King, Lord, Master".
The phrase Khuda Hafiz (meaning May God be your Guardian) is a parting phrase commonly used in Persian, Kurdish and Pashto, as well as in Urdu among South Asian Muslims.
It also exists as a loanword, used for God by Muslims in Bengali, Urdu, although the Arabic word Allah is becoming more common as religious scholars have deemed it more appropriate.[2] This change is opposed by those who hold spiritual views such as a --
I've heard argued that khudaa/khodaa is khwa (self) and daw/taw (capable/powerful), that is al qaadir wa muqtadir.
Let me speak from an Urdu perspective...
I don't think khudaa is only reserved for God in language. We have naa khudaa (captain of a ship) i.e. (naau+khodaa,) which I feel means 'lord of the boat'.
             *-आर्यों का आदि देव अल्लाह-*
________________________________________
आर्यों के आदि उपास्य अरि:  है ।
जब आर्यों का आगमन  स्वीडन से हुआ  जिसे प्राचीन नॉर्स माइथॉलॉजी में स्वेरिगी (Sverige) कहा गया है जो उत्तरी ध्रुव प्रदेशों पर स्थित है ।
जहाँ छ मास का दिवस तथा छ मास की दीर्घ रात्रियाँ नियमित होती हैं ।
भू- मध्य रेखीय क्षेत्रों में आगमन काल में आर्यों का युद्ध कैल्ट जन जाति के पश्चात् असीरियन लोगों से सामना हुआ था ।
वस्तुत: आर्य विशेषण जर्मनिक जन-जातियाँ ने अपने वीर और यौद्धा पुरुषों के लिए रूढ़ कर लिया ।
जर्मन मूल की भाषाओं में यह शब्द अरीर ( Arier)
तथा (Arisch) के रूप में एडॉल्फ हिट्लर के समय तक रूढ़ रहा ।
यही आर्य भारतीय आर्यों के पूर्वज हैं ।
परन्तु एडॉल्फ हिट्लर ने भारतीय आर्यों को
वर्ण-संकर कहा था।
जब आर्य सुमेरियन और बैबीलॉनियन तथा असीरियन संस्कृतियों के सम्पर्क में आये ।
अनेक देवताओं को अपनी देव सूची में समायोजित किया
जैसे विष्णु जो सुमेरियन में बियस-न के रूप मे हिब्रूओं के कैन्नानाइटी देव डेगन (Dagan)
नर-मत्स्य देव  विष:  संस्कृत भाषा में मछली का वाचक है ।
जो यूरोपीय भाषा परिवार में फिश (Fish)
के रूप में विद्यमान है ।
देव संस्कृति के उपासक जर्मनिक जन-जातियाँ से सम्बद्ध आर्यों का  युद्ध असीरियन लोगों से दीर्घ काल तक हुआ , असीरी  वर्तमान ईराक-ईरान (मैसॉपोटमिया) की संस्कृतियों के पूर्व प्रवर्तक हैं ।असुरों की भाषाओं में अरि: शब्द अलि अथवा इलु हो गया है ।
परन्तु इसका सर्व मान्य रूप एलॉह (elaoh) तथा एल (el) ही हो गया है ।
ऋग्वेद के अष्टम् मण्डल के ५१ वें सूक्त का ९ वाँ श्लोक
अरि: का ईश्वर के रूप में वर्णन करता है !______________________________________
"यस्यायं विश्व आर्यो दास: शेवधिपा अरि:
तिरश्चिदर्ये रुशमे पवीरवि तुभ्येत् सोअज्यते रयि:|९
__________________________________________
अर्थात्-- जो अरि इस  सम्पूर्ण विश्व का तथा आर्य और दास दौनों के धन का पालक अथवा रक्षक है ,
जो श्वेत पवीरु के अभिमुख होता है ,
वह धन देने वाला ईश्वर तुम्हारे साथ सुसंगत है ।
ऋग्वेद के दशम् मण्डल सूक्त( २८ )श्लोक संख्या (१)
देखें- यहाँ भी अरि: देव अथवा ईश्वरीय सत्ता का वाचक है ।____________________________
" विश्वो ह्यन्यो अरिराजगाम ,
               ममेदह श्वशुरो ना जगाम ।
जक्षीयाद्धाना उत सोमं पपीयात्
              स्वाशित: पुनरस्तं जगायात् ।।
ऋग्वेद--१०/२८/१
__________________________________________
ऋषि पत्नी कहती है !  कि  सब देवता  निश्चय हमारे यज्ञ में आ गये (विश्वो ह्यन्यो अरिराजगाम,)
परन्तु मेरे श्वसुर नहीं आये इस यज्ञ में (ममेदह श्वशुरो ना जगाम )यदि वे आ जाते तो भुने हुए  जौ के साथ सोमपान करते (जक्षीयाद्धाना उत सोमं पपीयात् )और फिर अपने घर को लौटते (स्वाशित: पुनरस्तं जगायात् )
प्रस्तुत सूक्त में अरि: देव वाचक है ।
देव संस्कृति के उपासकआर्यों ने और असुर संस्कृति के उपासक आर्यों ने अर्थात् असुरों ने अरि: अथवा अलि की कल्पना युद्ध के अधिनायक के रूप में की थी ।
सुमेरियन और बैबीलॉनियन तथा असीरियन संस्कृतियों के पूर्वजों के रूप में ड्रयूड (Druids )अथवा द्रविड संस्कृति से सम्बद्धता है ।
जिन्हें हिब्रू बाइबिल में द्रुज़ कैल्डीयन आदि भी कहा है
ये असीरियन लोगों से ही सम्बद्ध हैं।
______________________________________
_________________________________________
हजरत इब्राहीम अलैहि सलाम को मानने वाली
धार्मिक परम्पराओं में मान्यता है ,कि
कुरान से पहले भी अल्लाह की तीन और किताबें थीं , जिनके नाम तौरेत , जबूर और इञ्जील हैं ।
, इस्लामी मान्यता के अनुसार अल्लाह ने जैसे मुहम्मद साहब पर कुरान नाज़िल की थी ,उसी तरह हजरत मूसा को तौरेत , दाऊद को जबूर और ईसा को इञ्जील नाज़िल की थी
. यहूदी सिर्फ तौरेत और जबूर को और ईसाई इन तीनों में आस्था रखते हैं ,क्योंकि स्वयं कुरान में कहा है ,
------------------------------------------------------------
1-कुरान और तौरेत का अल्लाह एक है:---
----------------------------------------------
"कहो हम ईमान लाये उस चीज पर जो ,जो हम पर भी उतारी गयी है , और तुम पर भी उतारी गयी है , और हमारा इलाह और तुम्हारा इलाह एक ही है . हम उसी के मुस्लिम हैं " (सूरा -अल अनकबूत 29:46)
""We believe in that which has been revealed to us and revealed to you. And our God and your God is one; and we are Muslims [in submission] to Him."(Sura -al ankabut 29;46 )"وَإِلَـٰهُنَا وَإِلَـٰهُكُمْ وَاحِدٌ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ "
इलाहुना व् इलाहकुम वाहिद , व् नहनु लहु मुस्लिमून "
यही नहीं कुरान के अलावा अल्लाह की किताबों में तौरेत इसलिए महत्वपूर्ण है क्योंकि कुरान में तौरेत शब्द 18 बार और उसके रसूल मूसा का नाम 136 बार आया है !
, यही नहीं मुहम्मद साहब भी तौरेत और उसके लाने वाले मूसा पर ईमान रखते थे , जैसा की इस हदीस में कहा है , "अब्दुल्लाह इब्न उमर ने कहा कि एक बार यहूदियों ने रसूल को अपने मदरसे में बुलाया और ,अबुल कासिम नामक व्यक्ति का फैसला करने को कहा , जिसने एक औरत के साथ व्यभिचार किया था . लोगों ने रसूल को बैठने के लिए एक गद्दी दी , लेकिन रसूल ने उस पर तौरेत रख दी ।
और कहा मैं तुझ पर और उस पर ईमान रखता हूँ और जिस पर तू नाजिल की गयी है , फिर रसूल ने कहा तुम लोग वाही करो जो तौरेत में लिखाहै . यानी व्यभिचारि को पत्थर मार कर मौत की सजा , (महम्मद साहब ने अरबी में कहा "आमन्तु बिक व् मन अंजलक - ‏ آمَنْتُ بِكِ وَبِمَنْ أَنْزَلَكِ ‏"‏ ‏.‏ "
_____________________________________
I believed in thee and in Him Who revealed thee. सुन्नन अबी दाऊद -किताब 39 हदीस 4434 इन कुरान और हदीस के हवालों से सिद्ध होता है कि यहूदियों और मुसलमानों का अल्लाह एक ही है और तौरेत भी कुरान की तरह प्रामाणिक है . चूँकि लेख अल्लाह और उसकी पत्नी के बारे में है इसलिए हमें यहूदी धर्म से काफी पहले के धर्म और उनकी संस्कृति के बारे में जानना भी जरूरी है .
लगे , और यहोवा यहूदियों के ईश्वर की तरह यरूशलेम में पूजा जाने लगा ।
__________________________________________
जिस अल्लाह के नाम पर मुफ़्ती मौलाना दुनियाँ में सन्देश देकर फ़तवा  जारी करते हैं ,कि अल्लाह नाम का उच्चारण गै़र इस्लाम के लिए हराम व ग़ुनाह है "
और फिर  इनके शागिर्द
सारी दुनिया में जिहादी आतंक फैला कर रोज हजारों निर्दोष लोगों की हत्या करते रहते हैं ।
परन्तु अल्लाह भी इन जिहादीयों का नहीं है ।
,  क़्योकि इस्लाम से पहले अरब में कोई अल्लाह का नाम भी नहीं जनता था ।
______'__________________________________
वहाँ के वद्दू कौम ने यहूदीयों की परम्पराओं को आत्मसात् किया ।
तौरेत यानि बाइबिल के पुराने नियम में ईश्वर  के लिए हिब्रू में " य ह वे ह - (Hahw )
: יהוה‎ "शब्द आया है ,जो एक उपाधि ( epithet ) है . तौरेत में इस शब्द का प्रयोग तब से होने लगा जब"
यहूदियों ने यहोवा को इस्राएल और जूडिया का राष्ट्रीय ईश्वर बना दिया था ।
या:वे शब्द कैन्नानाइटी संस्कृति से हिब्रू परम्पराओं ने आत्मसात् किया ...
कैन्नानाइटी संस्कृति में यहोवा का रूप यम (Yam)
यम: है ।
वहाँ "यम" कनानीयों का नदी समुद्र तथा पर्वतों का अधिष्ठात्री देवता था ।
कैन्नानाइटी संस्कृति में यम का रूप यम्म (Yamm) है ,
कनानीयों में बहुदेववाद की पृथा विद्यमान थी ।
कनान संस्कृति में यम शब्द नदी का वाचक है ।
और समुद्र का भी ..
सम्भवत: संस्कृत भाषा में यमुना शब्द वहीं से अवतरित हुआ ।
अवेस्ता ए जेन्द़ में यिम को विबनघत ( वैदिक रूप विवस्वत्) का पुत्र स्वीकार किया है ।
परन्तु यहवती तथा यह्व जैसे शब्द ऋग्वेद में वर्णित हैं ।
कैन्नानाइटी  मायथॉलॉजी में यम एल (El) के पुत्र हैं ।
क्योंकि की पौराणिक कथाओं में यमुना  यम की भगिनी है ।
परन्तु यह तो एक नदी है ..
कनान संस्कृति के विषय बता दें कि यह इज़राएल फॉनिशी तथा एमॉराइट जन-जातियाँ कनानीयों की सहवर्ती रही हैं ।
तथा कनानीयों की भाषा उत्तरीय-पश्चिमीय सैमेटिक भाषा की एक उपशाखा थी ।
वर्तमान में जो रास- समरा है
वही पुरातन काल में यूगेरिट (Ugarit)
नामक पत्तन- शहर था ।
जो उत्तरी सीरिया की मुख्य-भूमि है ।
हिट्टी और मिश्र से इनका सांस्कृतिक सम्पर्क रहा ।
कैन्नानाइटी संस्कृति का ही एक रूप यहाँ की संस्कृति थी ।
यम ही यहाँ का मुख्य देव था ।
यम  को हिब्रू परम्पराओं में इलहम(ilhm)
अथवा एलोहिम(Elohim)
भी कहा गया है ।
जिसका अर्थ होता है एल का यम अर्थात् एल का पुत्र यम ...
एलोहिम (Elohim)
वस्तुत: एक बहुचन संज्ञा है ।
हिब्रू भाषा में इम (im)
प्रत्यय बहुवचन पुल्लिंग संज्ञा बनाने के लिए प्रयुक्त होता है । अत: एलोहिम Elohim अक्काडियन ullu से विकसित हिब्रू इलाह अथवा इलॉही (Elohei)का बहुवचन रूप भी है।
**************************†************
  प्रथम वार यह शब्द तनख़ अर्थात् हिब्रू बाइबिल सर्वोपरि ईश्वरीय सत्ता का वाचक है...
सृष्टि-खण्ड ( Genesis 1:1 )
एल (El) का बहुवचन रूप एलोहिम (Elohim)
तनख़ अर्थात् हिब्रू बाइबिल में एलोहिम शब्द 2,570. वार प्रयुक्त है ।
इलॉही( Elohei) शब्द का अर्थ है ---एल सम्बन्धी अर्थात् ईश्वरीय... अथवा मेरा एल ..
Elohei Haelohim.=. "ईश्वरों का ईश्वर"
हिब्रू परम्पराओं में ईश्वर के तीन नाम में  एल (el) एलॉह (elaoh)  तथा बहुवचन रूप (Elaohim)
अरब़ी भाषा में अल्लाह शब्द की व्युत्पत्ति- अल् +इलाह
के द्वारा हुई है ।
अल् एक सैमेटिक भाषा परिवार में उपसर्ग (Prefix) है
जो संज्ञा की निश्चयात्मकता को सूचित करने वाला उपपद (Article) है ।
अंग्रेजी में "The "एक निश्चयात्मक उपपद है ।
जैसे अंग्रेज़ी में " The book "को अरब़ी भाषा में कहेंगे 
************************†**************
अल् किताब़-----
अत: अल् इलाह का अर्थ हुआ -- "The God "
हिब्रू भाषा में निश्चयात्मक उपपद (Definite Article)
वर्तमान में "हा (ha)"है ..स्पेनिश में (el) के रूप में है ।
-----------------------------------------------------------------

ऐसी भाषाविदों की मान्यता है ।
हिब्रू भाषा में( el )एल तथा (eloah)  एलॉह
दो रूप प्रचीन हैं ।
यह नाम वस्तुत: पारसीयों के यिम से सम्बद्ध है----
जो अवेस्ता ए जेन्द़ में विवनघत का पुत्र है
जिसे वेदों में विवस्वत्  का पुत्र यम कहा गया है ।
-------------. -------------.  --------------. -------
यम कनानीयों की संस्कृति में पाताल (Abyss)
का देवता है ।"
_______________________________________
"Yam is the deity  of The sea and his place is in the abyss ..."
बाइबिल पाताल अथवा नरक को तेहॉम  के रूप में वर्णित करती है ।
जो वस्तुत: भारतीयों का तमस् अथवा नरक है ।
यद्यपि नरक सुमेरियन नर्गल तथा ग्रीक नारकॉ (Narco )
और नॉर्स माइथॉलॉजी प्रॉज-एड्डा में नारके है ।
नॉर्स माइथॉलॉजी में नारके हिम युक्त वह शीत प्रदेश है
जहाँ यमीर रहता है ,जो हिम रूप है  ।
_________________________________________
वस्तुत: यहोवा /याह्वे अथवा एलोहिम यहूदीयों का देव है।
जिसका पिता "एल" है ।
जिससे अरब़ी संस्कृति में अल्लाह शब्द का विकास हुआ...
*********************†*****************
__________________________________________
एल देवता फॉनिशियन,सीरियायी,  हिब्रू तथा अक्काडियन संस्कृतियों में सर्वोपरि ईश्वरीय सत्ता का वाचक है ,
अरब़ी संस्कृति में यह इल तथा इलाह दो रूपों में विद्यमान है  ,
जो अक्काडियन इलु से सम्बद्ध है ।
एमॉराइट तथा अक्काडियन संस्कृतियों में यह शब्द सेमेटिक भाषा से आया ...
जिसका सम्बन्ध असीरियन मूल से है ।
ये असीरियन लोग वेदों में वर्णित असुर ही हैं ।
संस्कृत भाषा में " र" वर्ण की प्रवृति असुरों की भाषा मे "ल" वर्ण के रूप में होती है ...
"अरे अरे सम्बोधनं रूपं अले अले कुर्वन्त: तेsसुरा: पराबभूवु: " -----(यास्क निरुक्त )
----------------------------------------------------------------
ऋग्वेद १०/१३/८,३,४, तथा शतपथ ब्राह्मण में वर्णित किया गया है कि असुर देवताओं की वाणी का भिन्न रूप में उच्चारण करते थे । अर्थात् असीरियन लोग "र"
वर्ण का उच्चारण "ल" के रूप में करते थे ।
  शतपथ ब्राह्मण में वर्णित है " तेsसुरा हे अलयो !हे अलय इति कुर्वन्त: पराबभूवु: पतञ्जलि ने महाभाष्य के पस्पशाह्निक अध्याय में शतपथ ब्राह्मण ग्रन्थ के इस वाक्य को उद्धृत किया है ।
------------------------------------------------------------
ऋग्वेद के द्वित्तीय मण्डल के १२६वें सूक्त का पञ्चम छन्द में अरि शब्द आर्यों के सर्वोपरि ईश्वरीय सत्ता का वाचक है:-----
------------------------------------------
पूर्वामनु प्रयतिमा ददे वस्त्रीन्
युक्ताँ अष्टौ-अरि(अष्टवरि) धायसो गा: ।
सुबन्धवो ये विश्वा इव व्रा
अनस्वन्त:श्रव ऐषन्त पज्रा: ।।५।।
------------------------------------------------                                     ऋग्वेद---२/१२६/५
तारानाथ वाचस्पति ने वाचस्पत्यम् संस्कृत कोश में
सन्दर्भित करते हुए..
वर्णित किया है--अरिभिरीश्वरे:धार्य्यतेधा ---असुन् पृ० युट् च ।
ईश्वरधार्य्ये ।" अष्टौ अरि धायसो गा: "
ऋग्वेद १/१२६/ ५/ अरिधायस:
" अर्थात् अरिभिरीश्वरै: धार्य्यमाणा "भाष्य ।
________________________________________
अरि शब्द के लौकिक संस्कृत मे कालान्तरण में अनेक अर्थ रूढ़ हुए ---
अरि :---१---पहिए का अरा २---शत्रु ३-- विटखदिर ४-- छ: की संख्या ५--ईश्वर
वाचस्पत्यम् संस्कृत कोश में अरि धामश्शब्दे ईश्वरे
उ० विट्खरि अरिमेद:।" सितासितौ चन्द्रमसो न कश्चित बुध:शशी सौम्यसितौ रवीन्दु ।
रवीन्दुभौमा  रविस्त्वमित्रा" इति ज्योतिषोक्तेषु रव्यादीनां
______________________________________
,  हिब्रू से पूर्व इस भू-भाग में फॉनिशियन और कनानी संस्कृति थी ,
जिनके सबसे बड़े देवता का नाम हिब्रू में "एल - אל‎ " था ।
जिसे अरबी में ("इल -إل‎ "या इलाह إله-" )भी कहा जाता था , और अक्कादियन लोग उसे "इलु - Ilu "कहते थे , इन सभी शब्दों का अर्थ "देवता -god " होता है ।
इस "एल " देवता को मानव जाति ,और सृष्टि को पैदा करने वाला और "अशेरा -" देवी का पति माना जाता था
-------------------------------------------------------------
(El or Il was a god aalso known as the Father of humanity and all creatures, and the husband of the goddess Asherah
------------------------------------------------------------
(בעלה של אלת האשרה) .सीरिया के वर्तमान प्रमुख स्थलों में " रास अस शम
-رأس‎, "शाम की जगह) करीब 2200 साल ईसा पूर्व एक मिटटी की तख्ती मिली थी , जिसने इलाह देवता  और उसकी पत्नी. .      
अशेरा के बारे में लिखा था ,
पूरी कुरान में 269 बार इलाह - إله-" " शब्द का प्रयोग किया गया है
, और इस्लाम के बाद उसी इलाह शब्द के पहले अरबी का डेफ़िनिट आर्टिकल "अल - ال" लगा कर अल्लाह ( ال+اله ) शब्द गढ़ लिया गया है , जो आज मुसलमानों का अल्लाह बना हुआ है ।
__________________________________________
. इसी इलाह यानी अल्लाह की पत्नी का नाम अशेरा है . अशेरा का परिचय अक्कादिअन लेखों में अशेरा को अशेरथ (Athirath ) भी कहा गया है , इसे मातृृत्व और उत्पादक की देवी भी माना जाता था ,
यह सबसे बड़े देवता "एल " की पत्नी थी ।
. इब्राहिम से पहले यह देवी मदयन से इजराइल में आ गयी थी।
इस्राइलीय इसे भूमि के देवी भी मानते थे।
इजराइल के लोगों ने इसका हिब्रू नाम "अशेरह - (אֲשֵׁרָה‎), " कर दिया !
और यरूशलेम स्थित यहोवा के मंदिर में इसकी मूर्ति भी स्थापित कर दी गयी थी ,अरब के लोग इसे " अशरह (-عشيره ") कहते थे ,
और हजारों साल तक यहोवा के साथ इसकी पूजा होती रही थी ।
. -अशेरा अल्लाह की पत्नी अशेरा यहोवा उर्फ़ इलाह यानी अल्लाह की पत्नी है यह बात तौरेत की इन आयतों से साबित होती है ।
_______________________________________
, जो इस प्रकार है------
"HWH came from sinai ,and shone forth from his own seir ,He showed himself from mount Paran ,yes he came among the myriads of Qudhsu at his right hand , his own Ashera indeed , he who loves clan and all his holy ones on his left "
_______'_'"________________________________
"यहोवा सिनाई से आया , और सेईर से पारान पर्वत से हजारों के बीच में खुद को प्रकाशित किया , दायीं तरफ कुदशु (Qudshu:( Naked Goddess of Heaven and Earth') और उसकी "अशेरा ", और जिनको वह प्रेम करता है वह लोग बायीं तरफ थे " (तौरेत - व्यवस्था विवरण 33 :2 -3 (Deuteronomy 33.2-3,) ।
यहोवा और उसकी अशेरा का तात्पर्य यहोवा और उसकी पत्नी अशेरा है ।
तौरेत में अशेरा का उल्लेख अशेरा का उल्लेख तौरेत (Bible)की इन आयतों में मिलता है "उसने बाल देवता की वेदी के साथ अशेरा को भी तोड़ दिया " Judges 6:25). " और उसने अशेरा की जो मूर्ति खुदवाई उसे यहोवा के भवन में स्थापित किया "(2 Kings 21:7 " और जितने पात्र अशेरा के लिए बने हैं उन्हें यहोवा के मंदिर से निकालकर लाओ "2 ) "स्त्रियां अशेरा के लिए परदे बना करती थीं "2 Kings 23:7). "सामरिया में आहब ने अशेरा की मूर्ति लगायी ।
अशेराह वस्तुत: भारतीय संस्कृति में अपने प्रारम्भिक चरण में स्त्री रूप में है ।
स्त्री शब्द ही श्री रूप में वेदों में सन्दर्भित हुआ है ।
रोमन संस्कृति में सेरीज (Ceres)--in ancient            (Roman mythology)
सुमेरियन संस्कृति में इनन्ना (नना) अथवा ईष्टर(ishtar)
वेदों की नना और स्त्री हैं ।
_"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""
Roman religion Ceres was a goddes
of agriculture,grain crops , fertility & motherly relationship" in roman mythology...
अर्थात् रोमन आर्यों की संस्कृति में सेरीज कृषि धन फसल तथा धन-धान्य की देवी है ।
सेरीज (Ceres) शब्द...
कैल्ट संस्कृति में शेला (Sheila)---celtic fertility goddess ..
पूरा नाम शिला ना गिग sheela Na gig...
यही शब्द यूरोपीय भाषा परिवार में अॉइष्ट्रस् (Oestrus)
पुरानी अंग्रेज़ी में eastre ..
आद्य जर्मनिक Austro .. संस्कृत ऊषा ..
वेदों में अरि तथा स्त्री शब्द गौण रह गये हैं ।
वैदिक भाषा में अरि शब्द घर तथा ईश्वर का भी वाचक है ,परन्तु लौकिक संस्कृत में यह शत्रु वाची ही हो गया
_____________________________________
विचार-विश्लेषण--- यादव योगेश कुमार 'रोहि' ग्राम :-आजा़दपुर पत्रालय :-पहाड़ीपुर जनपद अलीगढ़---
सम्पर्क सूत्र --8077160219./
_________________________________________

________________         __________________

कोई टिप्पणी नहीं:

एक टिप्पणी भेजें